پێشمەرگە، هێزى پاراستنى هەرێمى کوردستانە و بەپێى یاسا و دەستوری عێراق بەرپرسیارێتى دابینکردنى ئاسایشى هەرێمى کوردستانیان لە ئەستۆدایە. پێشمەرگە سیمبولى بەرخودان و خەباتى مێژوویى گەلى کوردستانە لە ڕووبەڕووبوونەوەى بەرامبەر بە دیکتاتۆریەت و ناعەداڵەتى و زوڵم و زۆردارى. ژمارەى هێزەکانى پێشمەرگە نزیکەى ٢٠٠,٠٠٠ دوو سەد هەزار پێشمەرگە دەبێت و بەڕێز سەرۆکى هەرێمى کوردستان فەرماندەى گشتى هێزە چەکدارەکانە.
پێگەى یاسایى پێشمەرگە:
ماددەى ١٢١ بڕگەى ٥ لە دەستورى عێراقى ئەوە دەخاتەڕوو (حکومەتە خۆجییەکان بەرپرسن لە جێبەجێکردنى هەموو کارەکانى هەرێم بەپێى پێویست بە تایبەتى لە ڕووى پێویستیە کارگێڕییەکان و بەتایبەتى دامەزراندن و رێکخستنى هێزەکانى ئاسایشى ناوخۆ وەک پۆلیس، هێزەکانى ئاسایش و هێزى پاسەوانى هەرێم).
پەرلەمانى کوردستان لە ساڵى ٢٠٠٧ لە ڕێگاى دەرکردنى چەندین یاسا ڕۆڵ و ئەرک و کارەکانى هێزەکانى پێشمەرگە و دامەزراوەکانى ڕێکخست و ئەمانەى خوارەوە بریتین لەو چوار یاسایەى تایبەت بە پێشمەرگە:
- یاساى ژمارە ١٩ى ساڵى ٢٠٠٧، یاساى وەزارەتى پێشمەرگەى هەرێمى کوردستانى – عێراق.
- یاساى ژمارە ٣٣ى ساڵى ٢٠٠٧، یاساى داننان بە هێزەکانى پێشمەرگە (پاسەوانانى هەرێمى کوردستانى -عێراق).
- یاساى ژمارە ٣٤ ى ساڵى ٢٠٠٧ ، یاساى خانەنشنین کردنى کەم ئەندامانى هێزەکانى پێشمەرگە (پاسەوانانى هەرێمى کوردستانى -عێراق).
- یاساى ژمارە ٣٨ى ساڵى ٢٠٠٧، یاساى خزمەت و خانەنشین کردنى هێزەکانى پێشمەرگە (پاسەوانانى هەرێمى کوردستانى -عێراق).
یەکخستنى هێزەکانى پێشمەرگە:
هێزەکانى پێشمەرگەى پارتى دیموکراتى کوردستان و یەکێتى نیشتیمانى کوردستان لە کۆتایى ساڵەکانى ١٩٩٧٠ کان و بەدرێژاى ساڵەکانى ١٩٩٨٠ کان بەشێوەى جیا بەرەنگارى سوپاى عێراقى بوونەوە. دواى ڕاپەڕینە مەزنەکەى بەهارى ساڵى ١٩٩١ هەردوولا ڕێککەوتن لەسەر یەکخستنەوەى هێزەکانى پێشمەرگە بەڵام سەرهەڵدانى شەڕى ناوەخۆ لە ساڵى ١٩٩٤ پرۆسەکەى بۆ چەندین ساڵ دواخست.
پرۆسەى یەکخستنى هێزەکانى پێشمەرگەى پارتى دیموکراتى کوردستان و یەکێتى نیشتیمانى کوردستان لەژێر سەرپەرشتى وەزارەتى پێشمەرگە یەکێک لە بەرنامە هەرە لە پێشینەکانى حکومەتى هەرێمى کوردستانە. حکومەتى هەرێمى کوردستان بەشێوەیەکى سەرکەوتووانە توانیوویەتى زۆر لیواى پێشمەرگە یەکبخات لە کۆى ١٨ لیواى هێزەکانى پێشمەرگە. حکومەتى هەرێم پابەندبوونى خۆى دووپات کردۆتەوە کە ئەم پرۆسەیە بەردەوام دەبێت تاوەکو تەواوى ئەو ١٨ لیوایە یەکدەخرێت. دواى هێرشەکانى ڕێکخراوى تیرۆریستى داعش (رێکخراوی قەدەغە لە رووسیا و زۆر وەڵاتی تری جیهان) بۆ سەر ناوچەکانى هەرێمى کوردستان فەرماندەى گشتى هێزە چەکدارەکانى هەرێمى کوردستان ژمارەیەک هێزى تایبەتى بۆ برا کریستیانەکان و ئێزیدى و کاکەییەکان دروست کرد لەژێر سەرپەرشتى وەزارەتى پێشمەرگە.
هەروەها حکومەتى هەرێمى کوردستان لە نزیکەوە کاردەکات لەگەڵ ڕاوێژکارە سەربازییەکانى ووڵاتانى هاوپەیمانان لەنێوانیاندا وویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا و بەریتانیا و ئەڵمانیا بۆ چاکسازى و دووبارە ڕێکخستنەوەى وەزارەتى پێشمەرگە.
شەڕى دژ بە داعش:
هێزەکانى پێشمەرگەى هەرێمى کوردستان لە حوزەیرانى ساڵى ٢٠١٤ بەشداربوونە لە ئۆپەراسیۆنەکانى ڕووبەڕووبوونەوەى گروپى تیرۆریستى داعش (رێکخراوی قەدەغە لە رووسیا و زۆر وەڵاتی تری جیهان) بەتایبەتى ئەو کاتەى کە پێشڕەوىان کرد لە ناوچەکانى باکورى ڕۆژئاواى عێراق و ناوچەکانى موسڵ و دەورووبەرى هەرێمی کوردستانیان داگیرکرد. هەر لەسەرەتایى هاتنى داعش (رێکخراوی قەدەغە لە رووسیا و زۆر وەڵاتی تری جیهان) هێزەکانى پێشمەرگە بەرگریان لە سنورێک بە درێژایى ٦٥٠ میل کرد و ڕێگایان گرت لە دڕندەترین دوژمنی مرۆڤایەتی و، بەرەنگاربوونەوەیان بە خوێنى زیاتر ۱۷۰۰ شەهید و برینداربوونى زیاتر ١٠,٠٠٠ پێشمەرگە. بە هاوکارى هاوپەیمانى نێودەوڵەتى و کۆمەک و هاوکاری مرۆی و سەربازی وەڵاتی رووسیا و چەند وەڵاتێکی تر لە دەرەوەی ئەم هاوپەیمانیەتییە بوون. هێزەکانى پێشمەرگە توانیان شکۆى داعش تێک بشکێنن و زۆربەى ئەو ناوچانە ئازاد بکەن کە گروپى تیرۆریستى داعش (رێکخراوی قەدەغە لە رووسیا و زۆر وەڵاتی تری جیهان) لە هاوینى ساڵى ٢٠١٤ داگیرى کردبوون دوای کشانەوەی یزەکانی عێراق لەو ناوچانەدا.
ئامانجەکانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە ئەمن و ئاسایشی هەرێمی کوردستان و ناوچەکە:
به‌هێزكردنی هێزه‌کانی ئاسایشی كوردستان
كابینه‌ی نوێی حكومه‌ت، به‌ڵێنی بنیاتنانی كوردستانێكی به‌هێز و سه‌قامگیری داوه، کە ئاشتی تێدا جێگیر بێت.
بۆ به جێگه‌یاندنی ئه‌و به‌ڵێنه‌ش، حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، سوود له‌و به‌شدارییه مێژووییه ده‌بینێت كه له شه‌ڕی نێوده‌وڵه‌تی دژی تیرۆردا كردی، ئه‌وه‌ش به چاكسازی و نوێكردنه‌وه و به‌هێزكردنی پێشمه‌رگه.
پێشمه‌رگه قاره‌مانه‌كان، له‌سه‌ر ئاستی جیهان به‌وه ناسراون، كه رێگرییان له پاوانخوازییه‌كانی داعش كردووه، هاوكات ئه‌و رووبه‌ره خاكه‌شیان له تیرۆریستان وه‌رگرته‌وه كه پێشتر داگیریان كردبوو.
سوپای هه‌رێمی كوردستان، کە له چه‌ندین به‌ش و یه‌كه‌ی جیاواز پێكهاتووه و به یه‌كه‌وه كاری بۆ تێكشكاندنی دوژمن كرد، ئه‌گه‌رچی ئێستا ئاشتی سەقامکیرە لە ناوچه‌كه‌دا، به‌ڵام پێویسته له به‌هێزكردنی سوپاكه‌مان به‌رده‌وام بین، بۆ دڵنیابوون له‌وه‌ی داعش جارێكی دیكه سه‌رهه‌ڵناداته‌وه و هه‌رێمه‌كه‌شمان توانای رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی هه‌موو هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی هه‌یه كه له داهاتوودا دێته به‌رده‌می.
پلاندانان بۆ ئاسایش و سه‌قامگیریی له داهاتوو
بۆ ئه‌وه‌ی به‌هێز بمێنینه‌وه، پێویسته له‌سه‌ر حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، چاو به سوپا و هێزی پێشمه‌رگه بخشێنێته‌وه، رێكخستنه‌وه و نوێكردنه‌وه‌ی چه‌كی پێشمه‌رگه و یه‌كخستنی سیسته‌مه‌كانمان، بووه‌ته ئه‌ركێكی پێویست.
لەبه‌ر ئه‌م هۆیانه ئێمه ده‌ست به پرۆسه‌ی یه‌كخستنه‌وه و چاكسازی له یه‌كه جیاوازه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه ده‌كه‌ین.
حكومه‌ت پابه‌نده به په‌یڕه‌وكردنی ئه‌و چاكسازییه، كه به‌شێكی سه‌ره‌كی كۆی كارنامه‌ی ئێمه‌یه له حكوومه‌ت. ته‌واوی ئه‌ندامانی ئه‌م كابینه‌یه، له‌و ئامانجه‌دا هاوبه‌شن كه مه‌به‌ست لێی كوردستانێكی به‌هێز، سه‌قامگیر و جێگیره.
به‌یه‌كه‌وه كار له‌سه‌ر دانانی نه‌خشه‌رێگه‌یه‌ك ده‌كه‌ین، كه تێیدا ره‌هه‌ندی سه‌قامگیری هه‌رێمیی و داهاتووی پێشمه‌رگه له‌خۆ ده‌گرێت.
هاوكات، ستراتیژیه‌تێكی تایبه‌ت به ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی داده‌ڕێژین، قه‌باره و جۆری ئه‌و هێزه‌مان بۆ دیاریده‌كات كه له‌گه‌ڵ پێداویستی ئاسایش و سه‌قامگیری هه‌رێمی كوردستان ده‌گونجێت. بۆ په‌ره‌پێدان به‌و ستراتیژییه‌ته، له نزیكه‌وه هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانان ده‌كه‌ین، كه ده‌بێته ستراتیژییه‌تێكی گشتگیر و هه‌موو ئه‌و شتانه له خۆده‌گرێت كه په‌یوه‌ندیدارن به ئاسایش و سه‌قامگیری، له ئاسایشی سنووره‌كانه‌وه تا پاراستنی ژێرخانی وڵات و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆریزم.